Giáo sư Đinh Quang Báo

Phát triển năng lực nghề nghiệp

GS.TS Đinh Quang Báo - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cho rằng, để đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông, giáo viên cần phân tích được những đổi mới trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, chương trình môn học, hoạt động giáo dục, sách giáo khoa môn học.

Đặc biệt, cần hình thành được các kỹ năng vận dụng các phương pháp dạy học, giáo dục đáp ứng đổi mới chương trình theo định hướng tích hợp, phát triển năng lực; kỹ năng phát triển chương trình nhà trường, chương trình môn học; kỹ năng kiểm tra - đánh giá theo định hướng phát triển năng lực; kỹ năng thiết kế các dự án, chủ đề dạy học tích hợp, nghiên cứu khoa học cho học sinh; kỹ năng soạn các tiêu chí, tham gia đánh giá phẩm chất, năng lực học sinh; kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo; kỹ năng nhận ra và giải quyết các tình huống giáo dục; xây dựng các chủ đề giáo dục phù hợp địa phương; kỹ năng tham vấn học đường, tư vấn hướng nghiệp…

Để giáo viên đáp ứng yêu cầu đó, GS.TS Đinh Quang Báo nhấn mạnh: Khi chương trình xây dựng theo định hướng tích hợp sẽ tác động đến nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố năng lực giáo dục tích hợp của giáo viên và việc thiết kế các môn học tích hợp các khoa học. Ví dụ môn KHTN gồm Vật lý, Hóa học, Sinh học, môn KHXH có Lịch sử, Địa lý.

"Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là sẽ nảy sinh một số khó khăn như: liệu giáo viên được đào tạo chuyên sâu một lĩnh vực khoa học chuyên ngành như lâu nay có dạy được các môn học tích hợp các khoa học không? Giải pháp nào cho việc phân công dạy học các môn đó?" - GS.TS Đinh Quang Báo đặt vấn đề.

Trước thực trạng trên, GS.TS Đinh Quang Báo - khuyến nghị các giải pháp chính đó là: Thứ nhất, thiết kế chương trình môn học tích hợp vừa đảm bảo mạch logic nội dung từng đơn môn, vừa có các chủ đề thích hợp một cách logic các đơn môn đó.

Các chủ đề tích hợp đó phải vừa kết nối được các đơn môn, vừa có vai trò giúp học sinh hiểu sâu từng đơn môn. Thỏa mãn yêu cầu kép này các chủ đề tích hợp có thể là các nguyên lý khoa học khái quát, các lĩnh vực hoạt động ứng dụng tri thức liên môn.

Các nguyên lý, các lĩnh vực này phải được quy định trong chương trình đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng giáo viên đang đứng lớp hiện nay. Như vậy giáo viên được đào tạo chuyên về các đơn môn (Sinh học, Vật lý hay Hóa học) vẫn dạy được và dạy tốt các môn học tích hợp. Như vậy sẽ không gây khó khăn xáo trộn cơ cấu phân công giáo viên dạy các môn khoa học tích hợp.

Thứ hai, tổ chức đào tạo lại, bồi dưỡng giáo viên để có vốn tri thức rộng, tích hợp. Cần lưu ý rằng, đào tạo vốn tri thức rộng sẽ càng làm cho giáo viên có hiểu biết sâu sắc hơn nội dung khoa học đơn ngành.

Thứ ba, mỗi nhà trường khi xây dựng chương trình giáo dục cần tổ chức các bộ môn, các nhóm giáo viên cùng trao đổi học thuật, thiết kế các chủ đề tích hợp qua đó phát triển năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên.

Giúp giáo viên tổ chức dạy học phân hóa

Để giáo viên tổ chức dạy học phân hóa theo các môn học tự chọn, các chủ đề học tập tự chọn, GS.TS Đinh Quang Báo - cho rằng, khi chương trình phân hóa định hướng nghề nghiệp ở THPT bằng hệ thống các môn học tự chọn, các chuyên đề tự chọn, sẽ nảy sinh các khó khăn như:

Cơ cấu đội ngũ giáo viên mỗi trường THPT sẽ thay đổi theo nhu cầu không đồng đều ở các môn học, chuyên đề học tập khác nhau, phải tổ chức dạy học tự chọn theo các công thức đa dạng; số môn học và chuyên đề tự chọn thường xuyên tăng lên theo nhu cầu phân hóa ngành nghề, cơ cấu đội ngũ giáo viên theo đó phải đa dạng hơn, phải có sự liên kết liên thông không chỉ về nội dung mà cả cơ sở vật chất, nhân lực.

Theo đó, GS.TS Đinh Quang Báo đề xuất các giải pháp chính giải quyết các khó khăn trên bao gồm: Giáo viên phải được đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng sao cho họ vừa có tri thức đủ rộng, vừa có năng lực dạy học một môn học, chuyên đề ở mức cao hơn, sâu hơn, gắn cụ thể hơn với lĩnh vực một lĩnh vực ngành nghề. Đó là giải pháp lâu dài, bền vững mà trước hết phải đổi mới chương trình đào tạo giáo viên ở các trường sư phạm.

Tiếp đó cần, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên hiện có để có giáo viên cốt cán chuyên sâu về từng môn học, chuyên đề tự chọn định hướng nghề nghiệp.

Trước mắt, khi mỗi trường chưa đủ, có thể tổ chức đội ngũ giáo viên chuyên sâu này theo cụm trường để thỉnh giảng chéo giữa các trường, kể cả việc mời người dạy từ các cơ sở dạy nghề, các trường cao đẳng, đại học, cũng có thể ghép nhóm học sinh có cùng lựa chọn ở các trường THPT trong cùng địa bàn.

Ngoài ra, nhà trường cần khảo sát nhu cầu nhân lực, ngành nghề xã hội, cộng đồng địa phương để có thông tin về khả năng lựa chọn môn học của học sinh. Kết quả khảo sát là cơ sở để nhà trường chuẩn bị nguồn lực, trong đó có việc chuẩn bị đội ngũ giáo viên để phân công dạy.

Bên cạnh đó, cần xây dựng kế hoạch liên kết với các cơ sở đào tạo, doanh nghiệp để liên thông sử dụng nguồn lực. Các cơ sở đào tạo giáo viên cần thiết kế chương trình sao cho sinh viên vừa được đào tạo để dạy học các môn học tích hợp các khoa học, vừa được lựa chọn để được đào tạo chuyên sâu các môn học, chuyên đề tự chọn.

Cùng với đó, các địa phương cần thường xuyên bồi dưỡng cập nhật chuyên môn sâu các môn học, chuyên đề tự chọn, và coi đây là nội dung của phát triển chương trình nhà trường.

Theo Minh Phong (GD&TĐ)