Trong 21 Nhà giáo Nhân dân được phong tặng năm 2024 có GS.TS. Đinh Xuân Khoa, Giảng viên cao cấp Khoa Vật lý Trường Sư phạm, Nguyên Bí thư Đảng ủy, Nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Vinh.

GS.TS.NGND. Đinh Xuân Khoa

GS.TS. Đinh Xuân Khoa sinh ngày 6/6/1960 tại xã Xuân Tường, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An; vào ngành giáo dục năm 1981; đã có 41 năm trực tiếp giảng dạy, công tác tại Trường Đại học Vinh.

GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã từng kinh qua các chức vụ: Cán bộ giảng dạy bộ môn Vật lý lý thuyết; Nghiên cứu sinh tại Trường Đại học Sư phạm Vinh; Thực tập sinh tại Trường Đại học tổng hợp Warszawa, Ba Lan; Trưởng bộ môn Vật lý đại cương; Trưởng khoa Vật lý; Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ Trường Đại học Sư phạm Vinh; Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Vinh; Bí thư Đảng ủy, Hiệu trưởng Trường Đại học Vinh; Ủy viên Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Nghệ An; Phó Chủ tịch Hội Vật lý Việt Nam; Chủ tịch Hội Vật lý Nghệ An; Ủy viên Hội đồng Giáo sư Ngành Vật lý...

GS.TS. Đinh Xuân Khoa giữ chức vụ Hiệu trưởng Trường Đại học Vinh từ năm 2010 đến năm 2020

Tài năng sư phạm xuất sắc

Từ khi còn là sinh viên ngành Sư phạm Vật lý của Trường Đại học Sư phạm Vinh, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã được dạy bởi thế hệ các nhà giáo có tài năng sư phạm xuất sắc (tiêu biểu là NGND Phạm Quý Tư, NGND Nguyễn Đình Noãn, NGND Lê Văn Phớt...). Tiếp đến, GS.TS. Đinh Xuân Khoa được đi thực tập sinh nước ngoài và được học cách tiếp cận những tri thức tiên tiến từ các nhà khoa học có uy tín của thế giới như Viện sĩ Iwo Białynicki-Birula (Ba Lan). Từ đó, đã nhận thức được "cần phải thường xuyên làm mới cả về kiến thức và phương pháp dạy học của mình thì mới đáp ứng được yêu cầu của người thầy giáo trong thời đại toàn cầu hóa với đặc trưng của kinh tế tri thức". Vì vậy, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã không ngừng nỗ lực tìm tòi, vận dụng các phương pháp dạy học tích cực đồng thời cập nhật các hướng nghiên cứu mới để truyền ngọn lửa đam mê cho các thế hệ học trò. Một số vấn đề chuyên sâu, có tính thời sự cao của thế giới (được trao 7 giải thưởng Nobel) như làm lạnh các nguyên tử bằng laser, điều khiển các tính chất quang của nguyên tử, kìm quang học... đã được GS.TS. Đinh Xuân Khoa và các đồng nghiệp thường xuyên cập nhật và chuyển tải thành các bài giảng phù hợp với trình độ của sinh viên, học viên, nghiên cứu sinh. Quá trình giảng dạy đến nay, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã cùng các cộng sự hướng dẫn 11 nghiên cứu sinh bảo vệ thành công luận án tiến sĩ, trong đó có 9 nghiên cứu sinh đã bảo vệ kể từ lúc được phong danh hiệu Nhà giáo ưu tú. Đặc biệt, do được tiếp cận thường xuyên với các vấn đề mới cùng với phương pháp làm việc khoa học nên kết quả nghiên cứu của các nghiên cứu sinh do GS.TS. Đinh Xuân Khoa hướng dẫn đều được công bố trên các tạp chí quốc tế có uy tín thuộc danh mục WOS/Scopus trước khi bảo vệ luận án và được Hội đồng thẩm định luận án đánh giá cao. Nhiều nghiên cứu sinh trong số đó đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ, được phong học hàm Giáo sư, Phó Giáo sư, trở thành những nhà giáo, những chuyên gia có uy tín trong nước và quốc tế.

GS.TS. Đinh Xuân Khoa chủ trì Semina khoa học hướng dẫn cho học viên, nghiên cứu sinh

Trong quá trình tham gia hoạt động đào tạo, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã cùng các đồng nghiệp biên soạn 7 giáo trình phục vụ cho đào tạo bậc đại học và sau đại học, trong đó có 5 giáo trình được biên soạn sau khi được phong Nhà giáo ưu tú. Đặc biệt, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã chủ trì biên soạn giáo trình "Làm lạnh các nguyên tử bằng laser" và tham gia biên soạn sách chuyên khảo "Điều khiển các tính chất quang của nguyên tử bằng laser" để hiện đại hóa chương trình đào tạo sau đại học và các hướng nghiên cứu mới của chuyên ngành Quang học ở Trường Đại học Vinh. Đây là các hướng nghiên cứu mới rất có tính thời sự, đã được trao 7 giải thưởng Nobel gần đây.

Đóng góp cho nghiên cứu khoa học và công nghệ

Đứng trước những yêu cầu về đổi mới căn bản và toàn diện của giáo dục Việt Nam cùng với những trăn trở nhiều năm trong nghề, năm 2013, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn để thí điểm xây dựng chương trình đào tạo giáo viên Vật lý của Trường Đại học Vinh theo các tiêu chuẩn quốc tế của hiệp hội CDIO. Đây là sự chuyển đổi từ cách thức tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực người học, coi trọng việc tự học, chủ động trong học tập và nâng cao các kỹ năng nghề nghiệp theo 4 trụ cột giáo dục của UNESCO. Mặc dù mô hình CDIO đã được vận dụng thành công cho các ngành kỹ thuật nhưng đây là lần đầu tiên được vận dụng cho đào tạo giáo viên ở Việt Nam. Sau 3 năm thí điểm và đúc rút kinh nghiệm với nhiều thành công nổi bật, GS.TS. Đinh Xuân Khoa cùng các đồng nghiệp đã phát triển mô hình đào tạo theo tiếp cận CDIO cho tất cả các ngành học của Trường Đại học Vinh.

Gần đây, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã cùng các đồng nghiệp nghiên cứu vận dụng mô hình  dạy học hỗn hợp - blended learning (từ năm 2018) và học tập đảo ngược - flipped learning (từ năm 2020) để chuyển quá trình học tập bị động sang học tập chủ động, nâng cao các kỹ năng cần đạt cho người học, học mọi nơi mọi lúc. Nhờ có sự chuẩn bị chu đáo từ triết lý đào tạo đến cách xây dựng và vận hành chương trình một cách bài bản, hoạt động phát triển chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO trong thời gian qua đã thực sự tạo động lực, niềm tin và lan tỏa tới đại bộ phận giảng viên và sinh viên của Nhà trường. Hiện tại, bản thân mỗi viên chức, giảng viên Trường Đại học Vinh xem đổi mới đào tạo theo tiếp cận CDIO như là cách khoa học nhất để sớm đáp ứng được các yêu cầu của hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0.

GS.TS. Đinh Xuân Khoa chủ trì Hội thảo khoa học quốc tế về đào tạo, bồi dưỡng giáo viên phổ thông, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phổ thông và giảng viên sư phạm năm 2017

Với phương châm lấy nghiên cứu khoa học làm đòn bẩy để nâng cao chất lượng đào tạo, bản thân GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã không ngừng nỗ lực triển khai các hoạt động nghiên cứu khoa học. Từ khi được phong Nhà giáo ưu tú đến nay, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã chủ trì 1 đề tài cấp Nhà nước theo Nghị định thư và 2 đề tài hợp tác quốc tế song phương về khoa học công nghệ, 1 đề tài Quỹ NAFOSTED; tham gia chính 3 đề tài cấp Nhà nước và 2 đề tài cấp Bộ. Thông qua việc thực hiện các đề tài khoa học nói trên, nhiều cán bộ trẻ, học viên và sinh viên Trường Đại học Vinh đã tiếp cận và từng bước làm chủ một số vấn đề nghiên cứu mới của Quang học đương đại.

Đặc biệt, thông qua thực hiện đề tài Nghị định thư và đề tài Hợp tác quốc tế song phương, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã chủ trì xây dựng thành công Phòng thí nghiệm Quang phổ tại Trường Đại học Vinh sử dụng hiệu quả cho hoạt động nghiên cứu và đào tạo của chuyên ngành Quang học. Hiện nay, đây là phòng thí nghiệm duy nhất ở Việt Nam có thể làm lạnh, bẫy và điều khiển tính chất quang của các nguyên tử bằng laser. Năm 2015, đoàn chuyên gia của Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện Hàn lâm khoa học và Công nghệ Việt Nam tới tham quan và Cố Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu đã đề xuất đưa phòng thí nghiệm này vào phục vụ cho "Chương trình phát triển Vật lý Việt Nam đến năm 2020" và được Thủ tướng Chính phủ gia hạn đến năm 2025. Vì vậy, Nhóm nghiên cứu Quang học do GS.TS. Đinh Xuân Khoa chủ trì đã được giao 2 nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp Nhà nước về lĩnh vực này và hiện đã được nghiệm thu với số công trình quốc tế vượt trội so với đăng ký.

GS.TS. Đinh Xuân Khoa cùng các cộng sự Ba Lan và các học trò tại Phòng thí nghiệm Quang phổ

Cho đến nay, GS.TS. Đinh Xuân Khoa cùng các cộng sự công bố được hơn 80 bài báo trên các tạp chí quốc gia và quốc tế. Đặc biệt, kể từ năm được phong tặng danh hiệu Nhà giáo ưu tú đến nay, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã công bố được trên 60 bài báo, trong đó có 31 bài được đăng trên các tạp chí uy tín quốc tế thuộc danh mục Web of Sciences (WOS) và Scopus.

Các danh hiệu, phần thưởng cao quý

Với 41 năm trong nghề, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã cùng đồng nghiệp đào tạo, bồi dưỡng nhiều thế hệ học sinh giỏi Vật lý ở Trường THPT Chuyên, sinh viên sư phạm Vật lý, học viên cao học và nghiên cứu sinh; đã cùng các cộng sự xây dựng thành công nhóm nghiên cứu mạnh về quang học tiếp cận được những vấn đề mới của quang học đương đại với phòng thí nghiệm vào loại hiện đại của khu vực Đông Nam Á về phổ học và điều khiển các tính chất quang của nguyên tử bằng laser, trở thành trường phái nghiên cứu đặc trưng ở Việt Nam về lĩnh vực này; đã cùng các cộng sự đề xuất và triển khai mô hình phát triển chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO cùng với hình thức dạy học hỗn hợp và học tập đảo ngược vào Nhà trường, tạo nên một sự thay đổi căn bản về nhận thức của cán bộ trong xây dựng và vận hành chương trình đào tạo theo tiếp cận năng lực, hội nhập quốc tế, đáp ứng yêu cầu của thế giới việc làm và Nghị quyết 29 của Ban chấp hành Trung ương về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục Việt Nam.

GS.TS. Đinh Xuân Khoa cùng Hội đồng đào tạo Trường Đại học Vinh trao bằng tiến sĩ cho các nghiên cứu sinh

Ghi nhận những công lao to lớn, GS.TS. Đinh Xuân Khoa đã được phong tặng danh hiệu Nhà giáo ưu tú năm 2010, danh hiệu Chiến sĩ thi đua toàn quốc năm 2013; được Bộ Giáo dục và Đào tạo tuyên dương Nhà giáo tiêu biểu xuất sắc năm 2016, Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Nhì năm 2018 và được Chủ tịch nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào tặng Huân chương Hữu nghị năm 2019.

Nhận xét về GS.TS. Đinh Xuân Khoa, GS.TS. Nguyễn Huy Bằng, Hiệu trưởng Trường Đại học Vinh cho biết: GS.TS. Đinh Xuân Khoa là một nhà giáo tâm huyết, tận tụy với nghề, có nhiều kinh nghiệm và năng lực giảng dạy, nghiên cứu khoa học; có uy tín đối với đồng nghiệp và được học sinh, sinh viên, học viên kính trọng; có tư tưởng đổi mới, có nhiều sáng kiến đóng góp cho sự phát triển của Nhà trường và của ngành Giáo dục.

TT. ĐHV